رها کسی شبیه خودم



پدر اندر پدر اندر پدرم نوکرتست

افتخارم همه این است سرم نوکر تست

بسته ام شال عزا را به سر کودک خود

باشد آقا که بگویم پسرم نوکر تست

مادرم شیر غم عشق ترا داده به من

هرچه دیدیم به شهر و سفرم نوکر تست

همه ی هستی ما بسته به الطاف شماست

این دل محتضر و مختصرم نوکر تست

دخترانم همگی گریه کن داغ توام

افتخاری است چنین مفتخرم نوکر تست

اشک می ریزم و با داغ شما دمسازم

پدر اندر پدر اندر پدرم نوکرتست



ای روضه خوان عشق بخوان از غم غریب

از لحظه های تشنه ی یک آدم غریب

اینجا حماسی اند تمام  مرام ها

وقتی که می شوند همه همدم غریب

هیهات از تمام بدی ها به دور باد

این دل که مانده است در آن مقدم غریب

لب های کوچکی که عطشناک و خسته اند

جاری نموده بر نگهم نم نم غریب

دستی جدا ، چه روضه ، علمدار گفته است

از آن وفا و غیرت و آن پرچم غریب

این کودکان و زینب و این لحظه های سرخ

این قصه ای است از سفر مبهم غریب

مولا نوشت شرح حماسی مرگ را

ای روضه خوان عشق بخوان از غم غریب

20/6/1397




سلام بر حسین (ع)
سلام بر دستان کوچک رقیه سه ساله 
سلام بر لب های خشک علی اصغر او که سیرابی اش به چند قطره آب داغ ابدی بر دلهاست 
سلام بر علم عباس 
بر قامت اکبر 
بر نجابت قاسم 
بر معصومیت عبدالله 
و بر تنهایی و صبر زینب سلام 
سلام بر محرم

سیل و بلایای طبیعی یک تلنگر است برای بیدار شدن
برای پند آموزی
هیچ کس در حاشیه امنیت نیست
از کوچک تا بزرگ
از بالادستی تا فرودستی همه در دام بلایا هستیم
باید مراقب بود خیلی غرق دنیا و پول و اسم ورسم وکلاس و من من کردن ها نشویم
هوالقاهر فوق عباده اوست پیروزگر
توبه کنیم از خودنمایی ها ریا کاری ها از رنجاندن ها و من من کردنهای وقت و بی وقت
غروب نزدیک است
باهم مهربان باشیم
شاید ای دل نرسیدیم به فردای دگر

جمعه ها را می شمارم تا بیاید یارمن

بیقرارم غصه دارم تا بیاید یارمن 

فصل فصل هستی ام بوی زمستان می دهد

چشم در راه بهارم تا بیاید یارمن

من علیرغم تمام غصه های بیش و کم 

 با ولایش رهسپارم تا بیاید یار من 

نامی از دلدار در دست آن را روز و شب 

بر سر خود می گذارم تا بیاید یار من 

خلوت تنهایی ام را عطر او پر می کند 

تا که یادی زو بیارم تا بیاید یارمن 

لحظه هایم بوی عصر جمعه ها را می دهد

جمعه ها را می شمارم تا بیاید یارمن 




تاروپود هستی شعر فارسی را گویا با انتظار آمیخته اند و این ترکیب تاثیرگذار در جای جای ادبیات منظوم هزار وصد ساله فارسی حضوری چشمگیر دارد و با حیات مردم توامان گشته  است . گاه انتظار خویش را در این ابیات نظامی گنجوی جلوه گر می سازد

ای مدنی برقع و مکی نقاب                         پرده نشین چند بود آفتاب

منتظران را به لب آمد نفس                            ای زتو فریاد به فریاد رس

و گاه در کلام حافظ شیرازی متجلی می شود

ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی                  دل بی تو  به جان آمد وقت است که بازآیی

و انتظار جانسوز است و صبوری بر چشم در راهی دشوارتر از همیشه و به قول باباطاهر همدانی

همی گفتی صبوری کن صبوری                   صبوری طرفه خاکی بر سرم کرد

یکی از شاعران کمتر شناخته شده و در عین حال وارسته و آزادۀ دلباختۀ امام زمان (عج) آیت اله علامه حاج میرزا اسماعیل فدایی کزازی است که در مقدمه دیوانش او را فقیه ،متکلم و شاعری توانا معرفی کرده که در سال 1184ه.ق در کزاز از توابع اراک دیده به جهان گشوده و دانش آموخته حوزه های علمیه اصفهان ، همدان و کربلای معلی است . شاعری توانمند ، محققی فاضل و نویسنده ای پرکار که صاحب تالیفات متعدد بوده و تعداد آثارش را افزون بر بیست جلد ذکر کرده اند . وی در سال 1262ه.ق رخت حیات دنیوی از تن به در آورده و به سلک اهل بقا وپایدارخانۀ آخرت پیوسته است .

شعر علامۀ فدایی کزازی شعری پرطمطراق و فقیهانه و برخوردار ازویژگی های  سبک بازگشت می باشد که با عنصری به نام عشق و محبت اهلبیت (ع) ممزوج شده و اکسیری برای ماندگاری یاد ونامش را فراهم ساخته است.

 خودش به مرامنامه باورش که عشق به حقانیت اهلبیت (ع) است اشاره ای ظریف دارد

گر زما جویید راه ورسم عشق                             اول از تمجید داور سرکنید

وانگهی با صد و عطر و طیب                            ذکر نام پاک پیغمبر کنید

زین دو چون بگذشت جان خود نثار                     بهر ذکر حیدر صفدر کنید

عالم عالم از ستایش دم به دم                            باز بر صدیقۀ اطهر کنید

پس ثنا را با گلاب و عطر ناب                              ختم نام یازده سرور کنید ( فدایی، 1392 : 607)

وی عالم دینی است و ائمه را حفاظ دین وشریعت نبوی بر می شمرد

یارب به حق همه امامان                             ارکان قوام طاق ایمان

حفاظ شریعت الهی               ابواب علوم لاتناهی (( فدایی، 1392 : 149)

وی اقرار به وجود و فیض رسانی حضرت صاحب امان (عج) را اصل مذهب می داند

 زآن جمله که اصل مذهب آن است                         اقرار به صاحب امان(عج) است  (( فدایی، 1392 : 151)                         

و از فرض و واجب بودن محبت و دوستی حضرتش در همه عرصه ها و در میان اهالی آسمان وزمین سخن به میان می آورد

ای حب تو گل به گلستان فرض                                    عشق رخ تو به گلرخان فرض

نطقم همه شرحی از لب تست                                      ای شرح لب تو در بیان فرض

ذکر خوش تو چو وحی منزل                                بر اهل زمین و آسمان  فرض ( فدایی، 1392 : 656)

و حضرتش را فانوس مخفی از ظلامات و ستم پیشگی های دشمنان معرفی می نماید

به پنهان ظلامات ایادی                                       چو ز ظلمات عالم آب حیوان

به خورشید به زیر ابر مستور                                 به حق نور این خورشید تابان

به شمع شرع در فانوس مخفی                           که نورش ظاهر  و خود هست پنهان

 سمارا باعث و نجم امامت                            زمین را وارث و ختم امامان  ( فدایی، 1392 : 371)

وی از زبانها و گویش های مختلفی که آن حضرت را می خوانند و عاشقانه با وجود نازنین قطب عالم امکان رابطه مهرورزانه برقرار می کند سخن به میان می آورد و از شیدایی جمعی  حرف می زند

به ما بنما رهی ای خضر راه کعبۀ مقصد      که ما گم کرده ایم اندر ره عشق تو مسلک را

لغت ها مختلف شد زارتباط رمزی از حسنت     صقالب کرد و دیلم ترک وتاجیک و لر و لک را ( فدایی، 1392 : 557)

 وی دلباخته ای است که حسرتمند دیدار دوست است که نمی تواند در بازار هستی جز به عشق دوست بیندیشد

غافل از تو دل به هر بازار گشت                              بیع ات آمد زد به هم بازارها

دیده دارد حسرت نظاره ای                                   گرچه دل دارد به تو نظارها ( فدایی، 1392 : 519)

مختصات حکومت در دولت کریمه حضرتش که مانا ترین حاکمیت حق در همه  جوامع بشری است را فدایی چنین ترسیم می کند

به عدل امیر به صدق آمر و به حق مامور                      به دین ظهیر و به دین ناطق و به دین سامع ( فدایی، 1392 : 476)

وی غمگنانه از ظلم های روا داشته شده بر  بشریت و دین و دیانت شکوه می کند  واز جور درنده خویان بی کفایت که حاکمیت آن روز را با جور و ستم به دست گرفته بودند مخصوصا خاندان قجری به درگاه الهی می نالد  و واگویه این غمناله را در شعرش می توان به تماشا نشست

بکن به عاجزی ما تو رحم ای ذوالمن                     ظهور صاحب ما را به ما بکن واقع

زمکر سارق شرّ و سباع فارغ بال               کز او فراغ تو وصحتت شود ضایع

 شبان ز دیده نهان عاجز از فرار وقرار       به دور این گله گرگان خون خور جایع ( فدایی، 1392 : 476)

علامه فدایی از زمین پر از ستم گلایه مند است ولی امیددارد که ظهور موفورالسرور حضرتش بار دیگر نصرت الهی را به همراه داشته و بدری ماناتر از پیش در عرصه های پیش رو برپا شود

زمین گشته پر ظلم وستم را                      نماید سربه سر پر عدل و احسان

چومغناطیسی اندر جذب آهن                    کند بی پیک جمعی لشکر آسان

مه ختم وصالت چون رسالت                      نماید بدر را از نو نمایان    ( فدایی، 1392 : 372)

وی خاضعانه دست دعا برداشته وتعجیل در ظهور باعث آفرینش هستی و منجی عالم بشریت را از درگاه الهی می خواهد که مکان خاکی بی مکین وبودنش صفایی ندارد

فرع بودت بود این هفت آسمان وهفت زمین                کی مکان باشد نباشد حجت حق گر مکین

ای بر اندامت بریده خلعت فتح وظفر                                عجل الله ظهورک یا امام المنتظر ( فدایی، 1392 : 410)

این شاعر مشتاق دیدار منتظر دوست از گذشت روزها و ندیدن روی دوست و وصال شکوه ها دارد

درک از تو نیایدم به تدریس                         قدر تو نگنجدم به تقریر

طفل غم تو گرفت تا پا                               دل پر زغم و شده زمین گیر

 از بسکه غم تو دوست خوردم                   جان تو که گشته ام زجان سیر

جان برلب و دیده بی تو بر در                      دیر آمدی ای فدای تو دیر ( فدایی، 1392 : 628)

و از دیدگان تر و لبان خشک عشقبازان راستین سخن می گوید

 رحمی ای رخ کرده  پنهان تا به کی                     چشم امیدم بود بی تو به در

نه گلویم کردیم تر ، نه دیده خشک                         بی تو لب داریم خشک و دیده تر

 تا به کی در انتظارت سر برم                                       قم فعجل یا امام المنتظر        ( فدایی، 1392 : 632)

 و حسن ختام این نوشتار که عطرآگین به یاد ونام امام خوبی ها و انتظارهاست را به این ابیات علامه فدایی کزازی اختصاص می دهیم

 ای دستگیر زمرۀ درماندگان دخیل         رحمی به حال مفلس ازپا فتاده ای

تو شهسوار جان و تو سالار کاروان     جز تو به کاروان که رساند پیاده ای

جرمم سیاه کوهی و نامه سیاه کوه     سنگین سیاهه دارم و رنگین سواده ای

ای دستگیر عالمی عالم زدست رفت                دارم عجب دگر که چرا ایستاده ای

منبع :

کلیات اشعار علامه فدایی کزازی : 1392، به تصحیح دکترغلامرضا فدایی تهران انتشارات پیام سحر چ اول



جمعه ها را می شمارم تا بیاید یارمن

بیقرارم غصه دارم تا بیاید یارمن 

فصل فصل هستی ام بوی زمستان می دهد

چشم در راه بهارم تا بیاید یارمن

من علیرغم تمام غصه های بیش و کم 

 با ولایش رهسپارم تا بیاید یار من 

نامی از دلدار در دست آن را روز و شب 

بر سر خود می گذارم تا بیاید یار من 

خلوت تنهایی ام را عطر او پر می کند 

تا که یادی زو بیارم تا بیاید یارمن 

لحظه هایم بوی عصر جمعه ها را می دهد

جمعه ها را می شمارم تا بیاید یارمن 




 رفیق رمضانی ام 

 تشنه تر از عطش 

شنیده ام باز می گردی 

 در رجعتی سه رنگ 

سبز و سرخ آسمانی ام 

 اینجا چشم های به راه مادرت خشکید 

 وعطش دیدار پدرت پرپر شد 

برادرانت از میانسالی گذشتند 

و خواهرانت ترا فریاد زدند در ضجه های مادرانه شان 

بازگشت تو

 کبوتر مهاجر تا بیکرانه رفته

حسی دیگرگون دارد

سپید بال خاکی پوش

ما هنوز شماها را درک می کنیم

با تمام تحریم ها

تسلیم نمی شویم

فرزند رمضان

ای از سلاله  عاشورا

قامت رشیدت را

در میان تکه های کوچک استخوان  می یابیم

 



 این منظومه به یادبود برگزاری همایش اعضای پایگاه شهدای بروجن و یادکردی از 60 شهید این پایگاه در تاریخ هفتم تیرماه 98 سروده شده است 


اصغریان آن که فرهاد گل است                      

       در گلستان شاخ شمشاد گل است

قادری عباس را یادآور است                   

    او علمدار دلیر لشکر است

ای رفیق مانده اینجا قادری                                    

     ای غلام عشق مولا قادری

می نویسم جرعه جرعه درد را                 

        حس وحالی از خدیوی باصفا

نورشرق از شرق دل دارد خبر      

     عاشق است از برق دل دارد خبر

ای حبیبی ها فدای نام تان                    

    عشق می نوشیم ما هم گامتان

نام بهزاد و محمد با غلام             

        عشق را آورده با شوق مدام

ای شما ها دردمندان غیور   

سرفرازان حماسه در ظهور

این حسینی ها حسینی گشته اند

جان نثاران خمینی گشته اند

اندکی باید بپرسیم از عظیم

نام رزاق است چون حس نسیم

از علی اکبر بپرس احساس را

حس عطشانی چون عباس را

ای حسینی ای که مسعود دلی

عاشقی و رهروی و کاملی

"مرتضی" دارد علم بر دوش خود

آن که در تخریب بس مشهور شد

ای" جهانی" در نگاهت عشق هاست

انتهای دیدگانت کربلاست     

"صالحی" در مقتل خونین خویش

گشت اسماعیل در آیین خویش

ای "مقیمی ها" که عاشق پیشه اید

شیر روز و زاهد اندیشه اید

کوچه های سادگی نام شماست

عشق بازی محو در جام شماست

ای" مجید" ای پیک مردان صبور

بال بگشودی تو در دریای نور

موسم آوازۀ " پیکارهاست"

وقتی سرمستی از آن دلدارهاست

یک طرف نام "مجید" است و مجید

آن طرف شکراله از خون گل کشید

آن برادر ها"عزیزی"بوده اند

کاینچنین در خاک وخون آسوده اند

آن برادرها که اللهی شدند

محودر جام تولایی شدند

دو کبوتر هست در این پایگاه

هر دو هم نامند مردان سپاه

نام جیلان و علی در دست من

عشق می گردد کنون سرمست من

مالکی از خاک تا پرواز رفت

بی نهایت بود از این آغاز رفت

آن که الیاس است و یعقوبی نشان

با تبسم عشق را کرده بیان

ای رفیق لحظه های من ، امید

نام تو یعقوبی وخطت شهید

باقری هم نام ابراهیم بود

بر مرام عاشقان تسلیم بود

ای خوش اندام غریب جبهه ها

از لب گل  خوانده شوق عشق را

داتلی بیگی که در والفجر هشت

بر لقای دوست او آماده گشت

می نویسم من که سلطانی کجاست

آن غیور حس بارانی کجاست

آن که عباس است نام خانی اش

شوق دارد صورت نورانی اش

ناصر دین آن علیخانی بود

چهره اش سرمست و بارانی بود

غسل در خون کرده اینجا حیدری

درک مجنون کرده اینجا حیدری

آذریان ها همه دریای اند

چون شهیدان دگر زهرایی اند

مصطفی دارد هوای درد را

حاج حسین خواند غم شبگرد را

نام نوروز علی یاری گل

 بود از یاران بهداری گل

 جعفری مانند دایی های خویش

می نویسد عشق بر بالای خویش

آی اسماعیلی دردآشنا

شربت مردانه می بخشی به ما

ناطقی نطق خطر را زمزمه

می کند با رمز گل یا فاطمه

بی ریا و با صفا قربانعلی

از تبار کربلا قربانعلی

ای محمد رفته در دامان عشق

شد وصیت نامه ات دیوان عشق

با حسین این سال ها هم گام من

در فراسوی فضا هم گام من

این که می گویم کیانی بوده اند

دوستان کهکشانی بوده اند

مردمان آسمانی یاد باد

حشمت اله کیانی یاد باد

بگذر از این کوچه باغ لحظه ها

صفدریان عاشق درد آشنا

تا کریمی عازم پیکار شد

ای بهادر موسم دیدار شد

تا که بهرام است و رنجی آشنا

با شفیعی می نوویسم عشق را

از سپهری گوشه هایی بشنوید

حس وحال کربلایی بشنوید

این که شیرانی است مهراب گل است

همنفس با خیل مهتاب گل است

باز بهرامی مرا دعوت نمود

گوشه ای از عشق را بر دل گشود

تا بنایی خوانده از عطر و گلاب

لحظه لحظه می رسد احساس ناب

تا که دل با عشق گل همسنگر است

اکبریان جان فدای رهبر است

چفیه بر دوشش رفیعی دیدنی است

حس آواز گلش  بشنیدنی است

میرمعینی نقش کرده درد جنگ

سید عباس است ناوی مرد جنگ

قاسمعلی بود واحساسی نجیب

بر لبش گل کرده چون امن یجیب

این ملکوتی شده آقا علی است

بر لبانش ذکر سرخ یاعلی است

یوسف عدنانی صحرای عشق

نقش دارد نقشی از مولای عشق

از کرمی گفت دل عاشق شدیم

بر مرام عشق ما لایق شدیم

می نویسم از محمد کردیان

مرد بارانی به رنگ آسمان

ای نظری لحظه ای همراه شو

همنفس با خیل درد آگاه شو

پایگاه ما شهیدان داده است

شصت مرد اهل میدان داده است

آبروی ما زخون عاشقان

شوق می داند درون عاشقان

 

 

 



مردی به خاک افتاد 

دریایی از دانش 

 آیینۀ صدق و صداقت بود 

مردی زنسل ظهر عاشورا 

 در خلوت وتنهایی شعر مدینه ، او 

آیینه داری در هدایت بود 

اینجا غریبانه 

رخ در تراب تیره خاک بقیع افکند 

اما به دست او 

یک راه روشن ،بی نهایت بود 

در ماه ذی الحجه 

درآن هیاهوی غریب مکه و حجاج 

شهر مدینه سخت خلوت بود 

آقای خوبان 

پنجمین نور ولایت با نگاهی سرخ 

آماده ی نوشیدن جام شهادت بود 

 




روز عشق است که این روز مبارک باشد 

اول ذی حجه همپایۀ نوروز مبارک باشد 

دستها پر شده از هلهله و شادابی 

چهره ها خنده رخ و سبز دل و مهتابی 

روز عشق است به آیین علی و زهرا (س)

شادمانی است به تضمین علی و زهرا(س)

آسمان تا به زمین نور خدا می بارد 

و دل انگیز ترین شوق رها می بارد 

هر فرشته که ز ره آمده تبریک به لب 

بهر بانوی نبی و حرم شاه عرب 



تا صاحب این عزا رضا شد
هنگامه ی ماتمی به پا شد
خورشید نهم به خون نشسته
عالم همه نوحه و عزا شد
در سوگ جواد نوحه خوان باش
خونگریه ی نصیب مصطفی شد
زهرا به جنان به سوگ و ماتم
اندوه به گونه ها رها شد
امشب به عزای گل بگریید

تا صاحب این عزا رضا شد
تا صاحب این عزا رضا شد


در دل انگیزی ایام و زمان 

در ورق خوردن تقویم عبور

 در هجوم کلمات ناقص 

 در پی حادثه های غمناک 

دل من در پی یاران عزیزی می گشت 

که زمین را به  سوی گمنامی 

طی کردند 

 مردمانی همه آزاده نفس دریادل 

پاره های فولاد 

که نترسیده از آب و آتش

تا فراسوی زمان می رفتند 

می گذشتند که جهان منزل این رفتن هاست 

غزل سرخ خطر می خواندند 

که زمین مملو از این گونه غزل گفتن هاست 

این اهالی خطر 

اهل رفتن بودند 

مثل یک اقیانوس 

بی صدا و آرام 



ما زمینی ها 

در قاب تصویرهایمان 

نقشی از اهالی آسمان داریم 

از پیروان گمنام 

بی بی بی حرم 

از حامیان حریم ولایت 

که سوره های صداقتند 

ونشان دلدادگی 

سربلندی 

عزت 

شهادت و 

سعادتند 

آنان که روایتگر حضور حماسی 

دریادلانی ازجنس عشقند 

آنان که 

رفتند بی نشان که بمانیم سربلند 


هم پایه نام قهرمان ها 

یاد تو طلیعۀ زبان ها 

برخاسته ای در این میانه 

 از خاک به سمت آسمان ها 

 بانام سپید و سرخت ای سرو 

نقشی بکشند نوجوان ها 

تا صبح طلوع حضرت عشق 

 نام تو نشانۀ زمان ها 

برخاسته ای چه با وقاری 

 بر دوش ، رفیق کهکشان ها 

دست من و دامن نگاهت 

بر گونه ببین تو زعفران ها 

 من ملتسم دعای خیرت

یاد تو طلیعۀ زبان ها 



قد می کشم در ابتدای این خیابان، من

فریاد دارم درهیاهویی غزل خوان ، من

اینجا تمام لحظه ها درس امید است

شاگرد پابستم ببین در این دبستان، من

در جاری  روز شناسایی بارانی

دلتنگ از هرچه کویر م سمت باران ، من

با این نیایش های سرخ حضرت خورشید 

 لبریز می گردم کنون از روح ایمان، من

با لا الهی  آمده از عمق سرمستی  

دلبسته ام بر لطف سالار شهیدان، من

در روز شوق و معرفت تنهای تنهایم

تا بامداد یکدل اعجاز و قربان، من

از شعرهای  من سماع عشق می بارد

سرشار می گردم چو از صهبای عرفان ، من

این راه تاسمت خدا دل را رها کرده

قد می کشم در ابتدای این خیابان، من

 

 


در ترنم باران یادلاله ها خوش باد 

در طلوع بی پایان یاد لاله ها خوش باد 

 مهر می رسد از راه مهرعشقشان بر دل 

در طلیعۀ ایمان یاد لاله ها خوش باد 

 تا همیشه می مانند این جوان دلان عشق 

سرفرازی ایران یاد لاله ها خوش باد  

هرچه آمده در دست امنیت، امید ،ایمان

در تلاطم دوران یاد لاله ها خوش باد 

نقشبند تاریخ است یاد آن حماسی مرد 

از تبرک ایشان یاد لاله ها خوش باد 

آسمان چشمانم ابری است وبارانی 

 در ترنم باران یاد لاله ها خوش باد 


صبح دیدار یار می آید

در زمستان بهار می آید

چشم دل بازکن که جان بینی

صبح بی انتظار می آید

از تلاطم گذر کند دیده

بر دل ما قرار می آید

وقت بیداری است برخیزید

که ترنم به کار می آید

با عنایات حضرت خورشید

بوی وصل نگار می آید

حافظانه بخوان غزل ها را

فصل شعر و شرار می آید

شهریاری که دور از شهر است

جانب این دیار می آید

به علی ولی قسم اینک

صاحب ذوالفقار می آید

دست پر مهر او شکوفه نشان

بر کویر و غبار می آید

بوی اسفند و کندر و عوداست

بر دل غصه دار می آید

از زمستان غیبتش سیریم

در زمستان بهار می آید

# مهدی طهماسبی

98/6/28


ناصرالدین شاه قاجار چهارمین پادشاه سلسله قاجاریه که نیم قرن بر ایران حکمرانی کرد و در روز گار سلطنتش کشور ایران شاهد فراز و فرود های بسیاری بود و مردم روزگارش چه رنج ها و سختی هایی را که تجربه نکردند و نظاره گر غمگنانه بسیاری از کوته نظری ، سطحی نگری ها و ناکارآمدی ها بودند و گوشه هایی از ایران بزرگ را بیگانگان خیانت پیشه به مدد نیروهای داخلی ضحاک منش و دوچهره از مام وطن جدا ساختند .

میزان پادشاهی پنجاه ساله ناصرالدین شاه در طول هزاره گذشته نادر و قابل توجه است . این شاه قجری هم چون نیای اعلایش فتحعلی شاه اهل ذوق بوده و دیوان اشعاری از او به یادگار مانده که تحت عنوان دیوان کامل ناصرالدین شاه به تصحیح حسن گل محمدی در سال 1390 توسط نشر علم  تهران منتشر شده است .

یکی از محاسن کلامی و ادبی ناصرالدین شاه علاقه و ارادت او به خاندان عصمت و طهارت است که در شعرش تجلی خاصی دارد به گونه ای که نوحه ها و سوگ سروده های به جامانده از او گواه این مدعاست  هرچند شعر این شاه قاجار که ناصر تخلص است در زمره شعرهای درجه اول ادب فارسی قرار نمی گیرند اما  تک بین های درخشان  بویژه در حوزه شعر عاشورایی دارد نظیر

 عشق بازی کار هر شیاد نیست                   این شکار دام هر صیاد نیست  ( ناصراالدین شاه : 1390، 124)

نگارنده پس از تورقی بر دیوان منتشر شده ناصرالدین شاه و تطابق آن با برخی از یادداشتهای خویش متوجه وجود برخی از اشعار منتشر نشده بویژه سوگسروده های این شاعر شده که اکنون دو قطعه از اشعار منتشر نشده وی تقدیم می گردد  نخست مرثیه ای که در جنگ  مجالس  که در کتابخانه ملی نگهداری شود توسط آقای سیدعلی حسینی آشتیانی فرزند سید ابراهیم در محرم الحرام سال 1315ه.ق یکی دوسال پس از قتل این شاه قاجاری  با عنوان من کلام شاه شهید نگاشته  است و متن آن مرثیه این چنین است  و ترکیب چیدمان سوگسروده توسط نگارنده تنظیم شده است

 

 

ندا آمد که دریای محبت را تلاطم هست                    بگفتا کشتی بی بادبان ولنگری دارم

ندا آمد که صیاد قضا را صید می باید                       بگفتا قاسم وعباس و عون وجعفری دارم

ندا آمد ن معصیت کاران امت را                           بگفتا زینب و کلثوم ودیگر دختری دارم

ندا آمد جوانان گنه کاران امت را                             بگفتا هیجده ساله علی اکبری دارم

ندا آمد که خنجر از تو دارد چشم امیدی                      بگفتا از برای زیر خنجر ، حنجری دارد

ندا آمد که پیکان سه پهلو را هدف داری                    بگفتا بارالله شیر خواره اصغری دارم

ندا آمد که سیلی صورت گلرنگ می خواهد             بگفتا بار اللها چون سکینه دختری دارم

ندا آمد غل و زنجیر دشمن را چه می گویی              بگفتا عابد بیمار زار و مضطری دارم

 ندا آمد که چوب خیزران دارد تمنایی                  بگفتا لعل پر خون وعقیق و گوهری دارم

ندا آمد که بر خار مغیلان می دهی چیزی               بگفتا پای اطفال زگل نازک تری دارم

ندا آمد که ناصر هست در صنف عزاداران                بگفتا ناصرالدین شاه را من چاکری دارم

دومین قطعه شعر نوحه ای است نام آشنا و معروف که در اکثر نقاط ایران بزرگ آن را می شناسند و آن را زمزمه می کنند  سوگسروده ای با مطلع " این دلتنگم عقده ها دارد " که نگارنده سالیان پیش در روزگار دانشجویی آن را از روی بیاض نوحه ای از دوره قاجاری در شهر بروجن رو نویسی نموده است .

 و در روزگار هشت سال دفاع مقدس مرحوم معلمی به تتبع از آن نوحه ای را آماده ساخته و حاج صادق آهنگران اجرا نموده بود و متن آن نوحه چنین است

 این دلتنگم عقده ها دارد                           گوییا میل کربلا دارد

می روم بینم آن سر انور                          زینب از بهر او عزا دارد

می روم بینم در کجا عباس                       هردودست ازتن او جدا دارد

می روم بینم در کجا اکبر                         مادر از بهر او عزادارد

می روم بینم در کجا قاسم                    هر دو دست از خون در حنا دارد

می روم بینم در کجا لیلا                               ماتم اکبر او به پا دارد

می روم بینم در کجا زینب                           روز و شب افغان ونوا دارد

می روم بینم در کجا کلثوم                           از غم عباس ماجرا دارد

می روم بینم در کجا اصغر                    مادرش چون نی صد نوا دارد

می زند بر سر ناصرالدین شه                           ماتم شاه کربلا دارد

 

 مهدی طهماسبی

کارشناس ارشد ادبیات فارسی ، پژوهشگر ادبی


میدان همراهی ست 

هنگام همگامی است 

برخیز باید رفت تا قله ی عزت

برخیز ای همدل 

ای آشنای لحظه های  همدلی هایم 

همراهی ات را چشم در راهم 

با حرفها با گام ها با دستها همراهی بنما 

من مرد میدان 

دلتنگ یارانم 

از نسل دیروزم 

همرنگ فردایم 

برخیز باید رفت 

تا بی کران  آشنایی ها 

رنگ صداقت دارد احساس تمنایم 

همراهی ات را چشم در راهم 


در گذر زمان و در هجوم بی امان بلایای طبیعی و گزندهای غیر طبیعی شاهد رخ نمایی آثاری هستیم که ارزش ادبی و حیات خویش را به لحاظ انتساب به آستان مقدس اهل بیت (ع) به دست آورده اند و در میان بیاض ها و مسوده های مرثیه و نوحه از دست بلایای متعدد جان سالم به در برده اند و نشان دهندۀ گوشه ای از ارادت بی پایان مردمانی هستند که در سخت ترین و ملتهب ترین شرایط زمانی و مکانی دل به اقیانوس بی کران محبت و ولایت آل الله سپرده بودند و عاشقانه با کلماتی منظوم و در قالب های شعری مختلف ، دلتنگی ها و ارادت خویش را بر صحیفه سفید کاغذ با خط مودت و دوستی نقش بسته اند .

یکی از این هزاران شاعر عاشق پیشۀ گمنام کربلایی ملاعباسعلی زمانی تخلص از اهالی شهر گندمان است .در باب ترجمه احوال و سرگذشت دقیق زندگی و روزگار وی در هیچ یک از کتب تذکرۀ شاعران ووترجمان احوال سرایندگان استان چهارمحال وبختیاری نامی و نشانی نیست و تنها در کتاب پژوهشی در فرهنگ وتاریخ گندمان نوشته جمشید اسدی گندمانی در مطلبی کوتاه ومختصر از وی و شرح احوال و آثار او به اجمال سخن به میان آمده است هرچند اسدی در آن نوشتار درباره ملاعباسعلی اطلاعات دقیقی به دست نمی دهد و برخی از نگاشته های آن مختصر هم مغلوط و پر از ابهام است . وی ملاعباسعلی را فرزند پدری به نام درویشعلی و مادری به نام ام کلثوم معرفی می کند . ظاهرا سال تولد ملاعباسعلی سال 1269ه است که زادگاهش شهر تاریخی و دیرینه سال گندمان که آن روزها قصبه ای بزرگ و آباد بوده ، می باشد .

عباسعلی خردسال در گندمان علم اندوزی میکند و در مکتب خانه که نخستین واحد آموزشی آن عصر بوده اند در نزد ملاهای مکتب دار گندمان تحصیلات اولیه و آموختنی های نخستین را کسب می کند و به روال آن روز گار در پیش علمای شهر بروجن و سپس در مدارس اصفهان به عنوان یکی از مراکز عمده  علم وادب ایران اسلامی تحصیلاتش را تکمیل کرده و سرانجام برای زیارت عتبات عالیات و فیض بردن از محضر اساتید و مراجع حوزه علمیه نجف و کربلا بار سفر می بندد و عازم این دوشهر می گردد و مدتی در آنجا مقیم بوده و این چنین است که در میان عامه مردم گندمان به کربلایی ملاعباسعلی شهره گشته و سپس با کوله  باری از علم واندیشه و ادب به زادگاهش گندمان بازمی گردد و چندین دهه بساط علم آموزی به نونهالان ونوباوگان این دیار را می گستراند و میزبان کودکان گندمان و روستاهای اطراف می گردد . ملاعباسعلی در گندمان ازدواج نموده و پس از 66 سال عمر پربار سرانجام در سال 1335 جان به جان آفرین تسلیم نمود و رخ در تیره تراب کشید .

ملاعباسعلی در کنار مکتب داری به سرودن اشعار ، نوحه ها و مراثی و نسخ تصحیح شده تعزیه می پردازد و تخلص ادبی اش را زمانی بر می گزیند که در اشعار به جای مانده از او می توان نشانی از تخلص زمانی یافت

زمانی بس بود نوحه سرایی                         عزادار و غمین از مرغ وماهی

یا

امروز بود قتل حسن ، احمد ثانی          بنمای زمانی

از اشک بصر پاک بشد نامه و دفتر        از ذره تو کمتر

درباره مرحوم زمانی گندمانی نکته ای حائز اهمیت وجود دارد اسدی در کتابش می نویسد مرحوم ملاعباسعلی که الحق  باید عبید گندمان خوانده شود » وی قرینه ای برای این نامیده شدن و تشابه میان عبید زاکانی و ملاعباسعلی زمانی ارائه نمی دهد . هرچند اگر دیوان اشعار نامبرده در دست بود و از گزند آفت ها جان سالم به در برده بودبهتر و راحت تر می شد اظهار نظر کرد علت این همسانی و تشابه در چیست آیا به واسطۀ طنزپردازی و روحیۀ نقادانه  و ستیزنده وی در برخورد با پدیده های اجتماعی زمانه خویش از سوی ملاعباسعلی این همسانی بین عبید زاکانی و زمانی گندمانی مطرح شده یا علت دیگری وجود داشته است .

آنچه که از مرحوم ملاعباسعلی زمانی به عنوان شاعری خوش گفتار و آیینی به جای مانده و بخشی از میراث ادبی شهر گندمان را در اواخر دوره قاجاریه و آغاز قرن جدید تشکیل می دهد 5 قطعه سوگسروده و مرثیه می باشد که نشان می دهد زمانی گندمانی شاعری است که با عروض وقافیه آشناست و هم چون بسیاری دیگر از شاعران نوحه سرا  از ظرفیت قالب های شعری متعدد برای حرفش استفاده کرده و از اوزان ضرباهنگی و متناسب با ی که نوع رایج عزاداری آن دوره بوده بهره جسته و شعر او شعری است که روایت گر و بازگو کننده واقعه های جانسوز و ظلم های روا داشته شده در حق اهلبیت (ع) می باشد . و از ویژگی های نوحه های زمانی به چند اشاره کوتاه بسنده می نمایم

وی گاه بیانی حماسی و آمیخته با تلمیحات دینی نظیر یادکرد انبیای عظام دارد

افتد زصدر زین حسین بر خاک          اندر جنان آدم شود غمناک

حوا نماید جامه را صد چاک         این شورش م یاران برای کیست

این ماتم عظما یاران عزای کیست

و گاه ضرباهنگ محزون نوحه سروده شده وی حسی حزین واندوهناک را به شنونده منتقل می سازد

شه احمد شمالم رودم ای رود

شه حیدر خصالم رودم ای رود

جوان با مالم رودم ای رود

ملاعباسعلی زمانی محرم را زمانی برای یادکرد نوحه ها ، داغ ها و در عین حال سبک کردن مرکب تن از بار گناهان و موسمی برای توبه وانابه می داند

زمانی در محرم نوحه سرکن

زاشک دیده کشت غم تو ، تر کن

زبار معصیت خاکی به سر کن

یا

محرم آمد و دل ها پر از غم         امان وآه و فریاد از محرم

وی از درگاه الهی به مدد انفاس طیبه اهلبیت عصمت وطهارت به ویژه حضرت سیدالشهدا(ع) عفو و بخشش را می طلبد

یارب زمانی از گنه دلگیر        دارد به عالم او بسی تقصیر

عفوش نما تو حق پیغمبر

مهدی طهماسبی دزکی

بروجن 1398/10/6


 ای مرغ به آشیان رسیده

خورشید به کهکشان رسیده

در غربت خاک و قحطی بال

 از خاک به آسمان رسیده

در خون رشید خود تپیده

آرام به دوستان رسیده

یک عمر پی شهادتی تو

اینک به امید جان رسیده

از یمن دعای جمکرانی

در وادی بیکران  رسیده

 از فیض صفای کربلایت

تا نقطۀ لامکان رسیده

با این تن پاره پاره در خون

در محفل عاشقان رسیده

 ما منتظر دعای سرخیم

ای مرغ به آشیان رسیده

مهدی طهماسبی دزکی بروجن 98/10/13


عمری است پی شهادتم من                                   لبریز می ارادتم من

من باده خور می حسینم                                 عمریست که در پی حسینم

ثاراللهی ام امیر لشکر                                       جان یافته از مرام حیدر

این حرف تو بوده حاج قاسم                           باعشق سروده حاج قاسم

تو فاطمیه ندیده رفتی                                 عشق است به جان خریده رفتی

ای مرغ به آشیان رسیده                         خورشید به کهکشان رسیده

درمکتب بی مثال ایثار                                   بودی تو پی کمال ایثار

در سوریه و عراق و ایران                                 بودی تو امیر بر دلیران

ناگاه غریبه وار رفتی                                        دی ماه در انتظار رفتی

لبخند به لب رها شدی تو                             همصحبت کربلا شدی تو

سردار سپاه قدس بودی                             تو چشم به راه قدس بودی

مردانه دلیری ات گواه است                     مردانگی ات در این سپاه است

بر دست شقی ترین شقیان                       نامرد دلان اهل طغیان

کردی تو تبسمی و دیدی                    از خاک به آسمان رسیدی

در غربت عشق آرمیدی                     یاران شهید خویش دیدی

یاران شهید لشکرت باز                    آغوش نموده باز و همراز

گفتند که حاج قاسم ما                        آمد به دیار اهل دلها

خوش آمده ای دلاور ما                      فرماندۀ خیل و لشکر ما

دروقت سحر به شهر بغداد                    این قرعه به نام عشق افتاد

این جام طهور گل نشانه                  شد نوش به جانت عاشقانه

رفتی و به دوستان رسیدی                   از خاک به آسمان رسیدی

اینک دل ماست بی تو غمدار                 دستی به دعا کنون تو بردار

98/10/13

 


دست هایم تهی اما دل من سرشار است

تا جواد است و گل سر سبد بازار است

روزهای خسته ام و خستگی ام بی پایان

حرمش منزل این خسته دل بیمار است

می شوم همنفس باد صبا راهی شوق

تا بدان سو که ارادتکه آن دلدار است

لحظه ای مکث کنم دست ارادت بنهم

به روی سینه که این سینه من غم دار است

بر لبم نام جواد است که می روید باز

گرچه پیشینه من ساده و بی مقدار است

از تجلی گه دل مشهد گل می آیم  

دست هایم تهی اما دل من سرشار است

 


این روزها که درد و رنج کرونا در جامعه بشری سایه افکنده و غم در رهگذر آدمیان جولان می دهد برخی از اشعار به انسان حالی دیگرگون می بخشد از آن جمله این رباعی از حکیم ابوالعلا حمزه ابن علی مجیری شاعر قرن پنجم است که در تاریخ بیهق او ذکر شده و چقدر زیباست و آرام بخش

دائم به جهان مباش با ولوله ای
وز محنت او مگوی با کس گله ای
کو مرحله ای است ما در او قافله ای
چه نیک و چه بد قافله را مرحله ای

تاریخ بیهق تالیف ابوالحسن علی ابن زید بیهقی با مقدمه دکتر قاری کلیم الله حسینی انتشارات اساطیر ؛۱۳۹۶: ۴۴۸



انجامه های نسخ خطی یک شناسنامه کوتاه فرهنگی تاریخی اند که در دل خود حرف های زیادی و زوایای ناشناخته ای از عصری که کاتب در آن می زیسته را دارند . در میان کاتبان کهن فارسی نگار دونفر هستند که کاتب شاعرند یکی اسدی طوسی که قدیمی‌ترین نسخه دست نویس فارسی را در سال447ه.ق نگاشته است و دیگری ابوالهیجا اردشیر ابن دیلمسار که ترجمان البلاغه را در سال 507ه.ق کتابت کرده است .
با تطبیق این دو انجامه می توان به چند نکته رسید اسدی در پایان الابنیه عن حقایق الادویه ابومنصور موفق هروی نوشتهو کتب علی ابن احمد الاسدی الطوسی الشاعر فی شهر شوال فی سنه سبع و اربعین و اربعمائه لهجرت النبی صلی الله علیه
خجسته باد بر خداوندش»
و ابوالهیجا در انتهای کتاب ترجمان البلاغه محمد ابن عمر الرادویانی این گونه کتابت کرده اسپری شد این کتاب به پیروزی و به روزی و نیک اختری و فرخی بر دست ابوالهیجااردشیر ابن دیلمسار النجمی القطبی الشاعر اندر اواخر شهر الله المبارک رمضان سال بر پانصد و هفت از هجرت پیغامبر محمد المصطفی صلی الله علیه و سلم
مبارک باد بر خداوندش»
نکته اول اینکه شصت سال فاصله میان کتابت این دو نسخه و این انجامه ها نشان از روندی دارد که از عربی نویسی به سمت پارسی نویسی رفته و واژه ها در انجامه ابوالهیجا پارسی اند و در عین حال کلماتی اند که هنوز هم زنده اند و‌ پویا.
دوم این که این دو کاتب شاعرند و اهل ادب و فضل ولی ظاهراً یا براثر اجبار و نیاز مالی یا به دل خواه خویش به کتابت آثار دیگر روی آورده اند.
سوم در این دو‌انجامه یک‌فصل مشترکی وجود دارد و آن هم روحیه خیرخواهی دو‌کاتب است برای صاحبان نسخ است .
این نشان می دهد کاتبان ایرانی در سده های پنجم و ششم از روحیه فرهنگ دوستی و خیرخواهی برخوردار بوده اند.


 کاش بیاید نسیم از طرف زندگی 

مهر و وفا و صفا شد هدف زندگی 

پول و مقام ونژاد رفته زیاد زمین 

داده به باد فنا تا شرف زندگی 

فاصله ها داشتیم فاصله ها بیشتر 

گشته میان پدر با خلف زندگی 

سایه ی ترسی غریب بر سر خانه فتاد 

ترس که جا کرده است در کنف زندگی 

وحشی و سرد و نحیف گشته زمین را حریف 

گوشه ای افتاده است این علف زندگی 

از کرونا خسته ایم خسته تر از خسته ها 

 کاش بیاید نسیم از طرف زندگی 


به تاریخ سنه ۱۳۳۶ه.ق هفده یوم بعد از عید نوروز برفی آمد یک زرع که تمام گوسفندها در صحرا تلف شدند. جهت یادبودحقیر سیدمصطفی عرض شد و سلام .
اول وجود پدیده ناهمگون آب و هوایی و ضربات مهلک آن در جامعه ایرانی سابقه ای دیرینه دارد آفتاب به آخر این بود . برف آمد دو شبانه روز و یخ بند افتاد هفته ای ، و این از عجایب الدنیا بود وذلک فی سنه ستین و خمسائه»
(سال ۵۶۰ه.ق) تاریخ بیهق ص۴۹۵
و نقل شفاهی بارش یک میل معادل سه متر برف در ۱۰خردادیاهفتادم بعد از عید در سده های گذشته که در شعر عامیانه منعکس شده
هفتادم و افتادم
به حق این پیر. به قدر این میل
دوم کم رنگ ترین مدادها از قوی ترین حافظه ها ماندگارترند قدر داشته هایمان را بدانیم .
مهدی طهماسبی ۹۹/۱/۱۷

 



تاکنون آن چه از عنصری ملک الشعرا دربار سلطان محمود خوانده بودم نشان از یک شاعر مقتدر درباری که شعرش سایه بر ادبیات و شاعران معاصرش انداخته ، جاه و جلال و شکوه شعر و جایگاه و اموالش در هاله‌ای از افسانه مورد توجه شاعران بعد ازاو بود ، داشت
اما این رباعی دلچسب و مطلوب که در همه اعصار مخاطب خاص خود را دارد به آدمی حالی دیگرگون دارد . همه دوستان را به مطالعه این رباعی قابل توجه دعوت می نمایم
چون می گذردعمرچه آسان و چه سخت
وین یک‌دم عاریت چه ادبار و چه بخت
چون جای دگر نهاده می باید رخت
نزدیک خردمند چه تابوت و چه تخت


این که قدما برای عبدالرحمن جامی ارزش خاصی قائل شده بودند و تا آنجا او را خاتم الشعرا می نامیدند نشان از توانایی های ادبی او داشته است. شاعری عارف که در قلمرو نظم و نثر هفت اورنگ و بهارستان و رساله ها و دیوانش حرف های زیادی دارد و هنوز هم می توان در اشعارش لذت های شاعرانگی ها را به نظاره نشست.
در حاشیه مجموعه ای از رساله های جلال دوانی از قرن دهم در کتابخانه مجلس شورای اسلامی یک رباعی از جامی یافتم که بسیار با شرایط کرونایی فعلی جامعه بشری تطابق دارد و مبین تجربه ای مانا از این شاعر توانمند است.
این رباعی زیبا را تقدیم می کنم به همه عزیزان

لمولانا جامی
یک روزه خور وعافیت و خانه ی خویش
جسم به سلامت و عزیزان در پیش
دنیا همه این است نباشد زین بیش
من اصبح آمنا بگفتم معنیش

#مهدی طهماسبی

 



در کتاب تاریخ هرات که در قرن ششم تالیف شده و به عبدالرحمن فامی هروی منسوب است نکته ای دارای اهمیت وجود دارد که می تواند در پژوهش های ادبی و تاریخی گره گشایی کند .
ودر کتابی دیدم که به کسی منسوب نبود ذکر مفاخر خراسان».ص۱۴۰
و این نکته می تواند نشان از وجود یک ترس و اختناق یا نوعی سرقت فرهنگی ادبی داشته باشد که به دلیل وجود کتاب های بی صاحب برخی سودجویان در زمانی مقتضی که دیگر آن ترس و اختناق رخت بر بسته این آثار را به نام خویش زده باشند .
تاریخ هرات (دستنوشتی نو یافته).
به احتمال از: عبدالرحمن فامی هروی.
به کوشش: محمد حسن میرحسینی محمدرضا ابوئی مهریزی.
با پیش‌گفتار: ایرج افشار. انتشارات میراث مکتوب ۱۳۸۷

#مهدی طهماسبی


ماییم و تبسمی دگر بار

 هنگام تلاطمی دگر بار

با آمدن بهار قرآن

عشق است و تفاهمی دگر بار

از هرچه به غیر دوست دوریم

در هجمه ی گندمی دگر بار

در مقدم ماه گل به قرآن

هستیم  چو مردمی دگر بار

برخیز و بخوان به نام خورشید

ماییم و تبسمی دگر بار

 


آخرین ارسال ها

آخرین جستجو ها